Buiten exposities in galerieën om is mijn werk altijd te zien en te koop in mijn atelier. Wil je graag het werk in het ‘echt’ zien of voelen of op de hoogte blijven van exposities? Ben je geïnteresseerd in een werk? Zou je meer achtergrond informatie willen hebben? Zou je een werk onder ogen of handen willen voelen? Leuk als je langs wilt komen in mijn atelier. Bel of mail me, je bent welkom!
Schaduw krijgt vaste vorm
Mijn zoektocht naar nieuw evenwicht heeft mijn werk anders gekleurd. De eindeloze wandelingen die ik de laatste mantel-maanden met mijn moeder maakte legde ik vast in een dagboek van houtskooltekeningen. Schaduwen in het bos, vormen die over het oppervlak bewogen en wat feitelijk openingen waren, kregen zo massa en vorm.
Het karakter van de steen
De schaduw-houtskooltekeningen hebben me ook aangezet om anders naar steen te kijken. Oud werk bekeek ik met nieuwe ogen. En dat niet alleen, ik nam het radicale besluit om een albasten beeld af te keuren en het doormidden te zagen, de beitel erin, zaag erdoor! Van één naar twee op zichzelf staande beelden met elk een eigen karakter, dat ik door de steen zelf wil laten bepalen.
“Levens – Lijnen”
Met nieuwe ogen kijken. De boomstronk in de hoek van m’n atelier – die er al jaren staat – kreeg opeens een andere betekenis. Ik zag plots de jaarringen die van de ene en de andere stam bij elkaar waren gekomen en zo samen waren verder gegroeid. Als het ware samenstromende levenslijnen, of vingerafdrukken die met elkaar een symbiose zijn aangegaan. Hierin komt voor mij veel samen van mijn zoektocht naar een nieuwe balans. En, een wens die ik al jaren heb, om structuren in staal uit te voeren, gaat nu in vervulling.
Al zit ik nog midden in dit proces van spelen, schaven en onderzoeken, het brengt mij een nieuwe vrijheid!
In deze ’tussen-tijd’, lessen afgelopen en behoefte aan licht en lucht, doe ik visueel verslag van mijn wandelingen met de hond. Structurerend in mijn dagindeling, vóór het ontbijt, tijdens de dag of na mijn avondeten, zonovergoten wandelingen veelal vergezeld door mijn moeder in rolstoel en dus waarschijnlijk tegelijkertijd een verwerking van deze periode. Zon en schaduw ’s morgens vroeg om 7.30u in Bosjes van Pex, 14.30 in Bosjes van Pex, avond rondom mijn huis.
Schittering door de bladeren in het bos of de reflectie op het water. Het levert voor mij weer stof tot tekenen met de zachtheid en gradaties van houtskool of de tonen in oost-indische inkt. Tastbaar, voelbaar, vertaalbaar in 3-dimensionale sculpturen die zich weer opslaan in de laatjes in mijn hoofd.
Een week in de tropen bij mijn broer met als doel om echt even helemaal niks te doen bleek toch onhaalbaar! Bij Lake Michigan had hij een prachtige verzameling gesleten hout gevonden en ik ben daar mee gaan schuiven en combineren tot ik een nieuw vorm – alfabet vond. Al langer gefascineerd door de tekens van het Tifinagh alfabet van het Berbervolk en de letters en cijfers van het morse alfabet, resulteerde dit in een krachtige compositie van tekens welke refereert aan de abstractie van de morse tekens.
Spelen met fijne chamotte alsof het inkt tekeningen zijn, binnen en buiten, speels, broos en licht. Ieder moment van de dag een andere schaduw.
Wat uit nood geboren is doordat ik tijdelijk niet kan hakken in steen en genoodzaakt was om klein te werken, bleek me enorm veel plezier te geven en een lichtheid te geven in deze eigenlijk heel gesloten tijd.
Snijden, schuiven, openen, samenvoegen, bewerken met inkt en medium. Het blijft wel uit dezelfde koker komen, maar opent een nieuwe weg naar wellicht andere vorm of benadering of behandeling. Ik probeer niet teveel na te denken, intuïtief te werken en te reageren op wat ik voor me zie.
Spel!!!
IJL betekent voor mij: Dun en kwetsbaar, teer, voorzichtig, vergankelijk, broos, breekbaar, transparant, licht en schaduw. Het werk wat ik inzend heb ik in oktober gemaakt en ben er in deze tweede lockdown mee verder gegaan, een groeiproces die door ontwikkelt.
“Fragiliteit”, een organische groeivorm, een schijnbaar toevalligheid dat het beeld in zichzelf is verstrikt geraakt, alsof mijn handen er niet aan te pas zijn geweest. Het is gemaakt van krulwig, papierpulp en papier; dun, kwetsbaar en teer. “Schaduwbeeld” is de schaduw van “Fragiliteit”, opgetekend op de muur, op het moment dat de zon het hoogst stond in oktober. Uiterst voorzichtig uitgesneden uit karton, zodat zijn restvormen onbeschadigd bleven en als schaduw van het bladerdak van de boom die het ooit geweest is, overbleef, “Residu”.
De ijle lucht, de zon krakend helder, speelt met de vorm en laat deze veranderen naar gelang de tijd en het licht op de dag.
De 3 beelden zijn feitelijk identiek en passen zodoende op elkaar.
Vandaag al weer laatste in de reeks, week 10. De eerste gedachte die bij me zelf opkomt is, ‘de laatste moet de beste zijn’, ‘lest best’, een soort apotheose, het grootste, het mooiste, het belangrijkste, het….
Ook deze reeks beelden is een samenstelling in vorm en restvorm, de ovalen. In hout de spanningsvolle bolling van de buik, de andere zijde van een beeld in wilgenhout die ik al in week 7 had laten zien. De beweging in papier met de restvormen op linnen. Het contrast van de ruwe Franse kalk met de serene blanke albast die elkaar versterken.
Ik heb me in deze 10 weken gerealiseerd hoeveel het me gebracht heeft om “10×5” samen te stellen en de teksten te maken. Te onderzoeken bij mezelf waarom ik het maak, waarom ik de beelden samenvoeg, welke woorden ik eraan kan toekennen, de betekenis die het voor me heeft. Het heeft me veel gegeven.
Het kopje “online-expostite” in de menubalk zal ik ook niet meer verwijderen en hierna gaan kijken welke invulling ik het wil gaan geven.
Want, hoe verrassend voor mijzelf, iets minder gesloten zijn in mijn werk is toch niet onprettig. Dit heb ik aan reacties vernomen en begrepen dat het ‘kijkje in de keuken’ de waarnemer dichter bij mijn werk heeft gebracht.
De ovaal is een vorm waar ik van hou, er zit een spanning in die mij aantrekt. Anders dan de cirkel, die oneindig is, zit er een richting in de ovaal. Hij ligt, maar er zit beweging en ruimte in.
Ik probeer me wel eens te forceren tot een heel andere uitdrukkingsvorm, zelfs in contrast met alles wat ik maak, iets anorganisch of geometrisch, maar het lukt me niet en blokkeert. Je kan zien in deze expositie dat, hoe divers soms ook, er altijd onderling verwantschap blijft.
Toch wil ik open blijven staan voor verandering en ontwikkeling en daarom moet ik mezelf soms voor het blok zetten en uitdagen. Vanuit deze behoefte ontstonden de transparante, draadachtige structuren, maar eveneens dit beeld in basalt.
Het was een uitdaging, ik had de steen in de rand van het bos in Frankrijk gevonden en het was een loodzware, prachtige, ruwe vorm. De steen heb ik in tweeën gespleten en ik wilde het beeld bereiken dat de gepolijste vorm zich middenin de ruwe bolster bevond. De steen bleek splinter-hard.
Eindelijk zijn 15 juni de grenzen weer open gegaan van België en Frankrijk en mocht ik weer naar mijn geliefde boerderij! In februari was ik er voor het laatst en ben toen met sneeuw vertrokken naar Nederland.
In week 5 heb ik gesproken heb over deze plek -waar ik het best en het liefst werk- en vond dat ik ook hiervan letterlijk een kijkje in de keuken moest geven.
De oude boerderij is 23 jaar geleden als een ruïne gevonden en eigenijk is de boerderij een beeld waar ik sinds de eerste dag, jaar in jaar uit, aan werk. Het ligt in een heel klein “koeiendorp” met 120 inwoners, in Noord-Frankrijk. Ze kennen me als ‘Siska’, altijd in werkkleren en vergroeid met de kruiwagen die al die jaren dienst doet.
Een oude stal is atelier geworden en een ingestorte stal het buitenatelier. Een fantastische plek waar ik ongestoord kan denken, kijken, werken en wandelen. Als ik even afstand van het hakken wil nemen, valt er altijd te snoeien, te voegen, te metselen, te schilderen, te stucken, jam te maken, te wandelen, kortom, hier is moeilijk stilzitten.
De verwijzing naar de menselijke torso komt regelmatig terug in mijn werk. De spanning in de glooiingen vind ik prachtig. Trots, fier, krachtig, kwetsbaar, warm. Ongenaakbaar glanzend zwart of verborgen achter ajourwerk. Verstild in bijna koud blauw-transparant of zacht warm gemêleerd. Verticale ranke beelden die vragen om aangeraakt te worden.
Ik ben een grote fan van “Het Depot” in Wageningen waar alle werken een verwantschap hebben met het menselijk lichaam en ieder beeld geaaid mag worden. Er worden zelfs rondleidingen voor blinden gegeven!
Iets wat nog altijd in één van mijn laatjes ligt, is de uitdaging om een beeld geblinddoekt te maken. Ik schuif het nog steeds voor me uit, maar er komt een dag dat ik het aanga, vormen, alleen maar met de tastzin.
Tijdens het werk, als ik wil weten of de vormen zijn zoals ik ze wil hebben, voel ik met m’n handen, zonder te kijken. Door het zicht uit te bannen wordt de tastzin velen malen vergroot.
In 2004 heb ik de eerste gedenksteen mogen maken voor een vriendin. Dit heb ik als heel erg bijzonder en mooi ervaren om deze laatste eer te bewijzen. Vanaf dat moment heb ik dit vaker mogen maken, iedere persoon vroeg om een andere steen, een andere kleur, een ander symbool. De cirkel voor eeuwig leven. De spiraal symboliseert leven, loslaten, verdieping en de levenscyclus. De levensboom is het symbool voor het leven zelf, groei, vruchtbaarheid, ontwikkeling en onsterfelijkheid. De zon is het licht en de levenswarmte.
Hoe verdrietig ook, ik vind het geweldig om gedenkstenen te mogen maken. De enorme aandacht en liefde die in iedere letter en symbool gaat zitten die ik met de hand hak, daar kan geen machine tegenop en is de laatste eer die ik geven kan aan de overledene. Heel mooi en dierbaar.
Op de site onder het kopje “gedenktekens” kan je meer gedenktekens zien.
“Inside – out”, de binnenkant die naar buiten stulpt, de huid, de schil, zaden, vruchten, geheime openingen.
Als ik me verdiep in foto’s van de natuur dan word ik soms ontmoedigd. Zulke prachtige beelden die een ultieme schoonheid in vorm hebben, een dissonant in kleur komt niet voor, het lijkt dat in de natuur de vanzelfsprekende perfectie bestaat. Ruw, glad, open, dicht, verborgen, koud, zwoel. Wat heb ik toe te voegen? Als ik kijk naar de optimale spanning die ik zie in een varen die ontrolt, een zaad die op barsten staat, de oesterzwam bestudeer voordat ik ……..tja…..
Maar toch, ik zei al in de eerste week, ik doe wat ik doe, omdat ik het niet laten kan. Niet omdat ik nou denk dat ik iets heb toe te voegen, want voor mij is de natuur in zijn verschijningsvorm compleet. Misschien doe ik het om verwondering op te roepen en de zintuigen te prikkelen.
Wat mij verontrust is hoe wij als mens soms zo ver van de natuur – de oorsprong – verwijdert lijken te zijn, alsof we geen verbinding meer maken met wat we zien en voelen en horen. In Frankrijk, dicht bij mijn boerderij, is een enorme heuvel omsloten door bomen. Iedere keer als ik al daar ben, verwonder ik me over deze plek en vraag ik me af wat er uit tevoorschijn komt, de zwelling in de aarde heeft zo een enorme spanning, de aarde lijkt bezwangerd.
Ik hou van uiterst kwetsbare lijnen óp papier of mét papier, wortels die ik uit de grond haal, droog en daarna verwerk in tekeningen met lijnen van Oost-Indische inkt. Opengewerkte structuren, een kwetsbare vertaling van een solide vorm. Ik zoek graag de grens van de materialen op. Hoe ver kan ik gaan? Wanneer barst de klei of scheurt het papier?
De torso in klei is gemaakt over een ‘positieve’ vorm die ik geboetseerd heb en daarna deze als mal heb gebruikt. Hierover heen drapeer ik een ‘lap’ klei die ik met kleine mesjes openwerk.
Helemaal nieuw was de 3 dimensionale structuur in hout en papier. Bijna onmogelijk om te maken en als ik ongeduldig ben of teveel aan m’n hoofd heb, moet ik er vooral niet aan beginnen! Dit werk doe ik nooit in het atelier, gek genoeg. Voor dit monnikenwerk zit ik het liefst aan een werktafel in mijn woonhuis waar de ruimte kleiner en intiemer is. Het vraagt ongelooflijk veel geduld voor het maken van de vorm, opbrengen van de pulp, drogen, schuren, opbrengen, drogen, schuren, opbrengen, drogen, schuren….
In mijn werk zoek ik naar een verstilling en intimiteit. In de stad vind ik het werken vaak lastig, ik kan me moeilijk afsluiten van alles wat om me heen gebeurt. Mails, telefoons, verplichtingen, allemaal afleiding en impulsen die mijn aandacht opvragen en reden om me niet te kunnen concentreren. Ik heb een extreme hoeveelheid rust en ruimte nodig om me te kunnen focussen om die verstilling en intimiteit te benaderen.
Nieuwe ideeën en nieuwe invalshoeken ontstaan meestal in mijn atelier in Frankrijk. Daar is geen afleiding, op de wandelingen in de velden na. Zomer en winter kan ik in een buiten- en binnenatelier werken. Het openen van de steenmassa en het opbouwen van de papierstructuren is daar ontwikkeld. Oost-Indische inkt en klei heb ik altijd bij me en op die plek heb ik de rust om te kunnen boetseren, het schetsmateriaal voor de beelden in steen.
Al spelend met de gesnoeide takken zijn de papierstructuren ontstaan. Ik zocht naar manieren om een ’transparante massa’ te creëren en in het atelier in Frankrijk is zoveel ruimte en kan ik rommel maken zoveel als ik wil, zonder mezelf in de weg te lopen.
De binnenkant, de tussenruimte, de omsloten ruimte die wordt bepaald door de omringende vorm. Of, is de tussenruimte de vorm zelf? Het is bijna een spel wat ik speel, is het de vorm die ik zie of de niet-vorm die ik waarneem? De binnenkant die de buitenvorm bepaalt, de tussenruimte die ontstaat door de buitenvorm, de tussenruimte die door mij bepaald word. Nu lijkt het net alsof ik heel erg nadenk over wat ik maak, maar ik teken en schilder volledig gedachteloos.
Daarentegen begin ik nooit te hakken in steen zonder een plan, geen “taille direct”. Ik heb altijd een model in klei waarnaar ik terug kan keren als ik het even niet meer weet. Soms is het de steen die me laat zien wat ‘erin’ zit, en soms heb ik een beeld voor ogen die bepaald of het een transparante of gesloten steen moet zijn, een donkere of lichte kleur, en wellicht geen steen, maar beter hout.
Ongeveer 15 jaar geleden heb ik een periode gehad dat ik, noem het, een ‘schrijversblok’ had, op de Academie noemden we het een ‘witte-vellen-fobie’. Geen streek meer op papier en een grote angst dat het vat leeg was. Stilstand………?! Nu heb een koppig karakter, ben streng voor mezelf, met misschien het voordeel (maar soms ook nadeel) veel discipline te hebben. Ik gaf mezelf de vrijheid om niks te presteren, maar wel de verplichting om te gaan tekenen, het maakte niet uit wat. Dag in dag uit, pretentieloos observeren en aan de slag. Geen stip op de horizon, geen reden waarom, alleen maar om de accu proberen aan te zwengelen. Vorige week sprak ik over ‘inspiratiebronnen’, maar dat is voor mij iets anders dan ‘geïnspireerd-zijn’. In dit laatste geloof ik zelf niet heel erg. Mezelf openstellen, alle zintuigen weer ‘aan’ zetten, proberen mezelf te prikkelen en wakker te maken om te onderzoeken, om verder te gaan. Opeens komt er dan zomaar, onaangekondigd, weer een moment voorbij dat ik denk “hee…, ja…., hebbes!!!!
Een middag naar het atelier met lunch en fruit bleek een ommekeer te zijn. Hoe kan je op het moment zelf weten wat een impact een handeling of waarneming of een herinnering heeft?
De structuren in papier zijn als een ‘schim’ van de beelden in steen, alsof het harde materiaal is verdwenen, met de kwetsbare papierstructuur als residu. De volle schaduw van het beeld wat er alleen nog maar als geraamte is. Het houd me altijd bezig; wat ik zie is dat ook wat er is? De schaduw van de bladeren op de grond vind ik vaak nog intrigerender dan de bomen zelf. De lichtvlekken, de openingen, de buitenvormen.
Maar op hetzelfde moment dat ik aan het ‘bouwen’ ben met de fragiele papierstructuren, wil ik tot het uiterste gaan om het weerbarstige marmer zo te bewerken tot het soepel en bijna gewichtloos op de sokkel staat. Het is volledig tegengesteld, letterlijk stukje voor stukje groeien de structuren, tegenover het onherroepelijk weghakken van het materiaal tot ik gekomen ben op het punt dat ik denk; zo moet het zijn.
Eigenlijk ondoenlijk om mezelf te beperken tot 5 ‘beelden’ die me inspireren, omdat er zoveel is wat ik mooi vind. De natuur is voor mij onovertreffelijk en inspireert me zeer. Zaden, vruchten, schelpen, fossielen. Ik hou van de vorm, de schil, het verborgene, de sensualiteit en soms bijna lichamelijkheid van de vorm. Overal in mijn atelier en op de kasten in mijn huis liggen trofeeën van tochten in Afrika en wandelingen in Europa.
Deze ‘coco de mer’ is de mooiste uit mijn verzameling verstilde vormen. De fluwelen buitenkant van de opengebarsten vrucht die niet openbaart wat er ooit binnenin heeft gezeten, de kwetsbaarheid en het gesloten karakter van het koraal, de verdroogde cactus uit Tunesië die slechts tot een gaaswerk is verworden en de laatste is een foto uit een krant die ik al jaren bewaar, de onderhuidse spanning tussen de twee handen vind ik prachtig.
Ik zoek graag de grenzen van het materiaal en probeer die op te rekken. Hard wordt voor het oog kneedbaar als klei of vloeibaar als was. Hoe graag ik het ook zou willen, steen is niet transparant te krijgen. De steen vind ik soms te gesloten en te zwaar en vervolgens zoek ik naar manieren hoe ik de materie open kan leggen, de binnenkant naar buiten krijg. Deze zoektocht bracht mij bij nieuwe materialen.
Oost-Indische inkt tekeningen maak ik veel en zijn voor mij een medium om te spelen en te experimenteren met vorm, huid en hoe ik massa lichter kan maken. Soms lijken ze een 2-dimensionale weergave van de beelden.
De papierobjecten zijn het antwoord op het streven de structuren in de steen bloot te leggen en te openen. Ze zijn heel vanzelfsprekend ontstaan vanuit de inkttekeningen. Deze organische structuren maak ik van hout en papierpulp, een geliefd monnikenwerk!
Ik open met 5 werken die in deze stille periode dicht aan mijn hart liggen en een grote mate van fragiliteit hebben. Teer, blank, doorschijnend, verstild.
Half maart, toen alles om me heen stilviel, was dit precies in een periode dat ik worstelde met de vraag ‘waarom ik maak, wat ik maak’. Hoe verder, waarom, welke kant op? In de 40 (!) jaren dat ik nu werk, was dit zeker niet de eerste keer dat dit me bezighoudt. Ik kom er tot op heden nooit helemaal achter. De troost van schoonheid? Ik kan het gewoon niet laten. Misschien moet ik er ook niet teveel over nadenken en gewoon laten gebeuren wat er uit mijn handen komt, de grootste vrijheid die ik heb.
Vooraf weet ik niet dat tekeningen soms een voorbode blijken te zijn voor een ontwikkeling in mijn werk. Ik ben niet bewust op zoek, maar opeens veranderen vormen of maak ik andere keuzes. De fragiele inkt tekeningen maakten dat ik op zoek ging naar steen die een grote mate van kwetsbaarheid heeft. Albast heeft de zachtheid en transparantie die ik zocht.
